Willen we dat niet allemaal; dat onze hond luistert ‘als het moet’? Het is namelijk ontzettend belangrijk dat hij luistert als hij op het punt staat een drukke weg over te steken, maar… hoe weet jouw hond wanneer luisteren ‘noodzakelijk’ is?

Veel cliënten komen met het ‘probleem’ dat hun hond slecht luistert als het erop aan komt. Er wordt dan een situatie geschetst waarin het noodzakelijk is dat de hond luistert en dat dat dan niet is gebeurd. “Hij moet dan wel luisteren!” wordt er vaak nadrukkelijk aan toegevoegd, alsof ik dat nog niet helemaal begrepen had. Maar dat snap ik wel: dat een hond soms echt moet luisteren. Echter: strenger worden is zelden de oplossing, als een hond niet snapt wat de bedoeling is.

Training

De vraag is natuurlijk: heeft de eigenaar op zo’n situatie geoefend? Zo nee, dan is het probleem in eerste instantie vrij duidelijk: te weinig geoefend. Heeft iemand er volgens zijn mening wel op geoefend dan is vraag 2: hoe is dat in zijn werk gegaan? En vraag drie: is er op enig moment een periode geweest waarin de hond het gewenste gedrag goed heeft laten zien. Héél veel eigenaren bestempelen hun hond dan als eigenwijs.

Wanneer is een hond ‘eigenwijs’?

Neem nu Noortje. De eigenaresse komt met de klacht dat Noortje slecht luistert en moeilijk alleen kan zijn. Noortje is een kruising Jack Russell Terriër x Foxterriër. Noortje wordt direct als eigenwijs bestempeld door haar eigenaresse. Het is een hondje met een ondernemend, open en vriendelijk karakter en alleen daardoor al goed trainbaar. Enige eigenwijsheid zal zeker bij een dergelijke kruising zeker mee kunnen spelen, maar dat is niet bij voorbaat de oorzaak van het minder goed luisteren. Het legt de oorzaak van het gedrag bij voorbaat buiten de invloed van de eigenaresse (een zogenaamde externe attributie), waarmee ze indirect aangeeft dat ze er eigenlijk niets aan kan doen.

Als ik doorvraag heeft Noortje geen volledig afgeronde opvoeding gehad. Er is een puppycursus gevolgd en nog een vervolgcursus maar daar is het toe beperkt gebleven. Je kunt dat testen door te kijken op welke signalen de hond goed reageert in een neutrale omgeving. Zeg je alleen Zit en de hond gaat direct zitten, dan snapt de hond het signaal Zit. Moet er een opgestoken vinger bij gegeven worden, dan zou de vraag zijn: is het woord of het handsignaal het signaal waarop de hond gaat zitten. Noortje luistert in de praktijk naar ‘Zit’ en ‘Poot’. Liggen, volgen en komen gaan niet volgens plan.

In de tussentijd heeft Noortje een aantal ondeugden ontwikkeld wel ‘de mazen in de wet’ heeft ontdekt. Ze wil graag aandacht en ze is daar erg gespitst op. Op het moment dat ze iets ondeugends doet, probeert de eigenaresse strenger te zijn maar meestal helpt dat niet genoeg. Het probleem met strenger worden is dat de hond niet automatisch weet wat ze wel had moeten doen. Strenger aanpakken leidt dan ook meestal tot vermijdingsgedrag en een hond die gevoeliger wordt voor de stemmingsverandering die er aan vooraf gaat. En daar leert een hond snel van!

Hoe leer je een hond ‘luisteren’?

Een belangrijke vraag die je je altijd af moet vragen is: wat heb ik gedaan om de hond gewenst gedrag aan te leren. Wat je een hond niet aangeleerd hebt, kan hij niet weten. Honden zijn echt niet zo goed in het begrijpen van onze wensen onder wisselende omstandigheden. Iets wat ze in de ene situatie goed doen, kunnen ze in een andere situatie totaal niet snappen.

De te volgen stappen zijn:

1. Uitzoeken op welk signaal de hond reageert

2. Trainen totdat de hond naar wens reageert op het gewenste signaal

3. Afleidingen toevoegen

4. Doortrainen naar de omstandigheden waarin de ‘eigenwijsheid’ optreedt

Binding verstevigen

Het is altijd een goed idee om de hond wat voergevoeliger te maken als je een training start. Een deel van haar eten wordt als beloning verstrekt tijdens trainingen. Ook spel is van belang.

Met spel kun je een hond aan je binden die aanvankelijk een slechte aandacht vertoont tijdens trainingen.

In de training ga je spel afwisselen met gehoorzaamheidsoefeningen zoals het komen aan de lange lijn, zitten, liggen enz. Het spel werkt als beloning maar ook om de sociale binding te verstevigen. Bij Noortje werkt dat goed door haar ondernemende karakter. Ze vraagt er bij wijze van spreken om.

Controle houden

Controle behouden tijdens trainingen is ook van belang. Een belangrijke regel is: zorg dat je oefeningen lukken door voldoende controle te houden. Houd een hond aan een (lange) lijn zodat ze niet weg kan lopen maar wel maximale vrijheid heeft. Als haar gehoorzaamheid verbetert en ze gaat minder ver weg, dan bouw je de lange lijn af. Hier speelt het spel een belangrijke rol.

Als een deel van de trainingen buiten is gedaan, zal ze meer voldaan zijn als ze thuis is en kan ze meer tot rust komen, met minder ondeugend gedrag tot gevolg.

Als Noortje gewend is om binnenshuis minder aandacht te krijgen en ook beter doorheeft dat aandacht een beloning is voor gewenst gedrag, zie je meestal een veel gelijkmatigere hond ontstaan.

Meer structuur en uitdagende activiteiten hebben van Noortje een lief en behoorlijk gehoorzaam hondje gemaakt terwijl de eerste aanpak van mevrouw, strenger worden, juist de zelfstandige trek in Noortje aanwakkerde. Zodra een terriër (en niet alleen terriërs!) het middel ‘vermijdingsgedrag’ door hebben, wordt het steeds lastiger om meer gehoorzaamheid te vragen. Heel vaak is ongehoorzaamheid een gevolg van opbouwfouten in de training en vervolgens strenger worden.

Luisteren als het noodzakelijk is

Voor eigenaars is ‘luisteren als het noodzakelijk is’ een logisch iets. Een hond zegt het niets. Wanneer is het noodzakelijk en wanneer niet? Dat zal een hond zich nooit afvragen. Je kunt het dus ook niet daar vanaf laten hangen. Is een eigenaar soms tolerant omdat het ‘niet noodzakelijk’ is dat de hond luistert, en soms streng ‘omdat het moet’, dan ben je voor een hond slecht voorspelbaar en werk je als trainer vermijding in de hand.

Precies trainen op vaste reacties is voor een hond veel gemakkelijker te begrijpen en dan doen ze het ook onder de omstandigheden waarin je het opgebouwd hebt. Voor een hond maakt het niet uit of het moet of niet. Als een hond de opdracht snapt en het is beloond, dan is het uitvoeren van een opdracht de kortste weg naar een beloning. Strenger worden voegt daar weinig aan toe.